اخذ مالیات از سود سپرده های بانکی به زبان ساده - دنیای راه راه

سوال نخست؛ مالیات بر سود سپرده های بانکی چیست؟

مالیات بر سود سپرده بانکی، مالیاتی است که بر سود حاصل از سپرده گذاری در بانک و مؤسسات مالی اخذ می شود. برای مثال اگر براساس سپرده گذاری در بانک مبلغی به عنوان سود واریز شود این سود می تواند به روش های مختلف مشمول مالیات شود. از این سود می توان مانند حقوق کارکنان مالیات تکلیفی به صورت درصد معین کسر کرد و یا این سود به عنوان درآمدهای مشمول مالیات در اظهارنامه سالیانه لحاظ شود.

چرا مالیات بر سود سپرده ها!؟

وضع مالیات بر سپرده های بانکی راه حلی است که در اکثریت کشورهای مورد مطالعه با دو هدف افزایش درآمد مالیاتی دولت و حمایت از سرمایه گذاری در بخش واقعی اقتصاد اتفاق افتاده است. لذا در مقطع کنونی که از طرفی نیازمند افزایش درآمد مالیاتی هستیم و از طرف دیگر نیازمند حمایت از سرمایه گذاری در بخش واقعی اقتصاد و ایجاد رونق مالی هستیم، افزودن سود سپرده های بانکی به دیگر پایه های مالیات بر درآمد می تواند سیاست مناسبی باشد. علاوه بر این، وضع این مالیات می تواند موجب ایجاد شفافیت در سپرده های بانکی شود که از لوازم اصلی توسعه مالی و کاهش فساد است.

تجربیات سایر کشورها در مالیات بر سود سپرده ها

آنالیز کشورهای توسعه یافته و درحال توسعه عضو گروه 20 (G20) می تواند شاخص خوبی از وضعیت قوانین و رویه های مالیات ستانی سایر کشورها باشد. نتایج این آنالیز حاکی از آن است که در بین کشورهای عضو گروه 20 صرفاً در عربستان سعودی سود حاصل از سپرده ها معاف از مالیات است و در سایر کشورها به نحوی مشمول مالیات است. علاوه بر کشورهای عضو این گروه، 6 کشور دیگر شامل سوئیس، ایرلند، نیوزلند، سنگاپور، مالزی و افغانستان آنالیز شده است.

گروه G20 چیست؟

اعضای گروه 20، 65 درصد جمعیت دنیا را پوشش می دهند؛ دو سوم تجارت دنیا و بیش از 90 درصد از فراوری موادخام دنیا را در دست دارند. البته در این مجموعه، 19 کشور به علاوه یک سازمان بین المللی یعنی اتحادیه اروپا حضور دارند و گروه 20 را تشکیل می دهند. گروه 20 شامل 19 کشور کانادا، فرانسه، آلمان، ایتالیا، ژاپن، روسیه، بریتانیا، آمریکا، چین، عربستان سعودی، اندونزی، استرالیا، ترکیه، برزیل، آرژانتین، هند، کره جنوبی، آفریقای جنوبی و مکزیک به علاوه اتحادیه اروپا به عنوان بیستمین عضو این گروه است.

این کشورها شامل دو بخش 8 کشور صنعتی (دارنده 8 اقتصاد بزرگ دنیا) و 11 کشور دارنده اقتصادهای نوظهور و در حال توسعه هستند. گروه 8، نیمی از اقتصاد دنیا را در دست دارند. گروه 8 پس از اخراج روسیه به دلیل بحران اوکراین، به گروه 7 تبدیل شده است.

گروه اول: اعمال مالیات تکلیفی

در گروه اول، بخشی از سود بانکی به عنوان مالیات از سود سپرده های بانکی کسر می شود. در این رویکرد بلافاصله پس از واریز اصل سود به حساب سپرده گذار، مالیات از حساب فرد به عنوان مالیات تکلیفی بر سود کسر می شود.

گروه دوم: احتساب سود سپرده ها به عنوان درآمد مشمول مالیات

در کشورهای عضو این گروه، میزان سود دریافتی باید در انتهای سال همانند سایر درآمدها و هزینه های قابل قبول مالیاتی به مراجع مالیاتی اعلام شود و درنهایت با کسر هزینه ها از درآمدها و اعمال قوانین تعریف شده، مالیات قابل پرداخت معین شود.

گروه سوم: رویکرد ترکیبی

در این رویکرد، اصل بر احتساب سود به عنوان درآمد مالیاتی است، اما به دلایل مختلف ازجمله تأمین درآمد برای دولت در طول سال، مالیات تکلیفی با یک نرخ پایه از سود پرداختی کاسته می شود. اما نهایتاً سود کسب شده به عنوان درآمد مالیاتی فرد در نظر گرفته می شود و مالیات تکلیفی پرداخت شده به عنوان هزینه های قابل قبول مالیاتی لحاظ می شود. بدین ترتیب اگر مالیات پرداختی کمتر از آنچه محاسبه می شود، معین شود فرد ملزم به پرداخت مابه التفاوت است و اگر مالیات پرداختی بیش از میزان محاسبه شده باشد، دولت میزان مازاد را به فرد عودت می دهد. کشورهای هندوستان، فرانسه، مکزیک و کره جنوبی از این روش استفاده می نمایند.

مالیات بر سود سپرده در بعضی کشورهای غیرعضو در گروه 20

- در سوییس 35 درصد مالیات تکلیفی از سود سپرده ها کسر می شود.

- در ایرلند سود سپرده اشخاص حقوقی در درآمد مشمول مالیات محاسبه می شود، در حالی که نرخ مالیات تکلیفی سود سپرده های حقیقی در سال 2014 به 41 درصد رسیده است (این نرخ در سال 2008 برابر 20 درصد بوده است). البته افراد معلول و مسن (بالاتر از 65 سال) معاف از مالیات هستند.

- در نیوزلند نرخ مالیات بر سود سپرده اشخاص حقوقی با توجه به طبقات کل درآمد از 10.5 درصد تا 33 درصد متغیر است. همچنین اشخاص حقیقی مشمول 28 درصد مالیات تکلیفی بر سود سپرده هایشان هستند (این نرخ در صورت معین نبودن کد مالیاتی صاحب سپرده به 33 درصد می رسد).

- در افغانستان نیز 20 درصد سود سپرده های پس انداز و سرمایه گذاری مدت دار به عنوان مالیات کسر می شود.

سیاست های حمایتی و معافیت اقشار خاص از مالیات بر سود سپرده

یکی از روندهای پرتکرار در کشورهای مطالعه شده، معاف کردن بعضی افراد مانند سالمندان، معلولان، بازنشستگان و یا اقشار ضعیف دیگر از پرداخت مالیات بر سود سپرده های بانکی است. عموماً سود سپرده های بانکی بخش عمده ای از درآمد اقشار هدف این معافیت را تشکیل می دهد و وضع مالیات می تواند اثر زیادی بر رفاه این افراد بگذارد. در بسیاری از کشورها نیز سود سپرده گذاران خرد یا حداقلی از سود سپرده معاف از پرداخت مالیات است. این مقدار حداقلی می تواند برای اقشار ضعیف یا اقشاری که حاکمیت قصد حمایت از آنان را دارد، مانند متأهلین یا دانشجویان، بیشتر از سایر سپرده گذاران باشد.

دورنمای اجرای طرح و چند پیشنهاد...

وضع مالیات بر سود سپرده باعث خروج پول از سیستم بانکی نمی شود، زیرا بخش قابل توجهی از پول ماهیت فیزیکی ندارد، اما ترکیب سپرده ها و سهم هر بانک از این منابع ممکن است تغییر کند. یکی ازاصلی ترین نگرانی ها در خصوص این مالیات، کشش عرضه سپرده است و در صورتی که عرضه سپرده پرکشش باشد، بار اصلی این مالیات بر دوش بانک خواهد بود و در غیر این صورت بار مالیات بر دوش سپرده گذاران خواهد بود.

باید گفت که اولین قدم برای اجرای مالیات بر سود سپرده می تواند این باشد که از سپرده هایی که هویت صاحب آن معین نیست مالیات اخذ شود. با این روش بار اجتماعی اخذ مالیات بر سود سپرده بسیار کاهش خواهد یافت و بدین طریق از ایجاد شوک در سایر بازارها جلوگیری می شود.

همچنین برای سپرده ها تنها درصورتی که سود سپرده های شخص در سال بیش از مبلغ معینی مانند یک میلیارد ریال باشد، نرخ مالیات بیشتر از صفر خواهد بود و برای سایرین نرخ مالیات بر سود سپرده صفر خواهد بود. بدین طریق بخش عمده مردم مخاطب این طرح نخواهند بود و صرفاً سپرده گذاران کلان نظام بانکی مشمول آن خواهند شد. و نهایتاً نیز پیشنهاد می شود وضع مالیات بر سود سپرده با نرخ های جزئی شروع شود تا ضمن جمع آوری اطلاعات کامل سپرده های بانکی توسط سازمان امور مالیاتی و امکان محاسبه دقیق کشش سپرده ها و معین نرخ مالیات بهینه، امکان مدیریت تبعات احتمالی آن در فضای اقتصاد کلان نیز مهیا باشد.