در مغز شما هنگام مطالعه دقیقا چه رخ می دهد؟ - دنیای راه راه

عصب شناسان می دانند که سمت چپ مغز مرکز اصلی پردازش زبان است، اما جزئیاتی مثل تفاوت میان خواندن کلمات واقعی با واژه های ساختگی، یا تفاوت میان خواندن بی صدا با صدادار، کمتر مورد آنالیز گسترده قرار گرفته است. به ویژه این که بیشتر پژوهش ها با تعداد کمی شرکت کننده اجرا شده و نتایج آن ها کمتر در مطالعات دیگر تأیید شده اند.

تحلیل 163 پژوهش برای فهم بهتر خواندن

در پژوهشی تازه، گروهی از دانشمندان به سرپرستی دانشمند عصب شناسی به نام سابرینا تورکر (Sabrina Turker) از مؤسسه ماکس پلانک آلمان، یک فراپژوهش (Meta-analysis) از 163 مطالعهٔ تصویربرداری مغزی انجام دادند. این مطالعات با استفاده از fMRI یا PET، فعالیت مغز 3٬031 بزرگسال را هنگام انجام انواع وظایف خواندن آنالیز نموده بودند.

وظایف مطالعه شده، از خواندن حروف تکی و واژه های ساختگی گرفته تا جمله ها و متون واقعی را دربر می گرفت، چه با صدای بلند و چه به صورت بی صدا. نتیجه این تحلیل نشان داد که تقریباً همهٔ فعالیت های مرتبط با خواندن، با پردازش واجی (Phonological Processing) در ارتباط اند، یعنی نحوهٔ سازمان دهی صداها برای معناسازی.

سمت چپ مغز: فرماندهٔ اصلی در خواندن

در تمام فعالیت های مربوط به خواندن، از تشخیص حرف تا درک متن کامل، نواحی خاصی از نیم کره چپ مغز فعال می شوند. این یافته، اگرچه قابل انتظار بود، اما با دقتی بی سابقه تأیید شده است. برای مثال، هنگام خواندن حروف یا متن، نواحی بینایی و حرکتی در سمت چپ مغز فعال می شوند، در حالی که هنگام خواندن واژه ها و جمله ها، شبکه های زبانی کلاسیک این نیم کره وارد عمل می شوند.

این پژوهش بعلاوه به نقش مخچه (Cerebellum) در فرایند خواندن توجه ویژه ای نشان داد. پیش تر، دانشمندان نقش مخچه را در پردازش زبان نادیده می گرفتند، اما مطالعات نو نشان داده اند که این ناحیه نه تنها در پردازش صداها، بلکه در ساخت معنا نیز مشارکت دارد.

نقش مخچه در خواندن: از معناسازی تا فراوری گفتار

برخلاف تصور رایج، عملکرد مخچه فقط به تعادل و حرکت محدود نیست. در این پژوهش تعیین شد که مخچه راست (Right Cerebellum) در تمام وظایف خواندن - به ویژه هنگام خواندن با صدای بلند - فعال است. این نشان می دهد که مخچه نقش مهمی در تبدیل نوشتار به گفتار ایفا می نماید.

از دیگر سو، مخچه چپ (Left Cerebellum) هنگام خواندن واژه ها (نه حروف یا متن کامل) بیشترین فعالیت را داشت. یافته ها نشان می دهند که مخچه چپ در معناسازی (Semantic Processing) و مخچه راست در اجرای کلی خواندن و فراوری گفتار مشارکت دارد.

تفاوت خواندن بی صدا و بلند در مغز چیست؟

پژوهشگران در مرحله ای دیگر، خواندن بی صدا را با خواندن با صدای بلند مقایسه کردند. در حالت صدادار، نواحی شنوایی و حرکتی مغز فعال تر بودند؛ چرا که بدن احتیاج به هماهنگی گفتار دارد. اما در خواندن بی صدا، نواحی مربوط به پردازش شناختی پیچیده، مانند قشر پیش پیشانی و نواحی گیجگاهی (Temporal Cortex) وارد عمل می شوند.

نکتهٔ جالب این بود که خواندن بی صدای واژه ها یا واژه های ساختگی، بیشتر از خواندن متنی که احتیاج به تفسیر معنای پنهان دارد، نواحی پیشانی و مخچه را فعال می کرد. در حالتی که احتیاج به درک ضمنی بود، هر دو نیم کره مغز در نواحی فرونتال تحتانی و اینسولا (Insula) درگیر می شدند.

یک گام رو به جلو در درک زبان و مغز

این پژوهش، گامی مهم در جهت درک شبکه های عصبی درگیر در خواندن محسوب می گردد. نتایج آن نه تنها یافته های قبلی را تأیید می نماید، بلکه می تواند مبنایی باشد برای مدل سازی های نو در حوزه زبان و آموزش. از دیدگاه شناختی و آموزشی، چنین نقشه ای از مغز می تواند به ارتقای روش های آموزش خواندن، درمان اختلالات زبانی و توسعه ابزارهای یاریی برای بچه ها یا بزرگسالان با مسائل یادگیری یاری کند.

دست آخر باید بگوییم که مغز ما هنگام خواندن، فعالیتی هم زمان از تشخیص صدا، ساخت معنا، حافظه و حرکت را مدیریت می نماید. و این یعنی هر بار که غرق یک کتاب می شویم، در واقع هماهنگی بی نظیری از نورون ها، واج ها و برداشت های ذهنی در مغزمان رخ می دهد.