افزایش مهاجرت و ناپایدار شدن خانواده ها؛ عوارض نابسامانی های اقتصادی - دنیای راه راه

خبرنگاران -یکتا فراهانی : کشور ما در سال های اخیر، تغییرات چشم گیری از لحاظ اجتماعی و اقتصادی داشته است؛ تا حدی که سلامت جسم و روان افراد جامعه را تحت تاثیر قرار داده است.

در نتیجه در چنین شرایطی تغییرات صفات و ویژگی های اعضای خانوارها از یک سو و عوامل اجتماعی، اقتصادی و بهداشتی جامعه از سوی دیگر می تواند عملکرد افراد را در جامعه به شدت تحت تأثیر قرار دهد.

دکتر امیر حسین جلالی، روان پزشک و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران

عوامل مؤثر اجتماعی بر سلامت

دکتر امیر حسین جلالی، روان پزشک و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران در مورد می گوید: توجه داشته باشیم همواره در هر شرایطی و به عبارتی در هر اقلیم و زیست بومی عوامل اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی بر سلامت جسم و همچنین سلامت روان اثر می گذارد.

این موضوع در پژوهش های بزرگی در سال های گذشته تایید شد و بعد از آن هم سازمان دنیای بهداشت با عنوان تعیین کننده های اجتماعی مؤثر بر سلامت به آن پرداخت. هم اکنون نیز در برنامه های سلامت که از طریق این سازمان و سازمان های دیگر پیشنهاد می شود توجه به ابعاد اجتماعی سلامت و البته سلامت روان همواره یکی از ارکان اصلی سلامت به شمار میرود.

بنابراین موضوع سلامت روان یا به طورکلی موضوع سلامت، موضوع صرفا زیستی و پزشکی نیست و بدون توجه به عوامل اجتماعی اصولاً دستیابی به سلامت ناممکن است.

تاثیر مقدار درآمد مردم بر سلامت روان

این روان پزشک می گوید اگر در جامعه شرایط درآمدی منطقه ای به گونه ای باشد که ناچار باشند به جای مصرف مواد غذایی سالم از غذاهای پرکالری و مضر استفاده کنند، مثل غذاهای ارزان قیمت آماده یا موادی حاوی قند و چربی که ارزان تر هستند اما می توانند انرژی بیشتری را برای افراد فراهم کنند؛ قطعا سلامت آنها به خطر خواهد افتاد؛ اتفاقی که در طول تاریخ در شرایط قحطی، جنگ یا بحران های اقتصادی، اجتماعی جوامع مختلف بارها دیده شده و در سال های گذشته هم رصد شرایط تغذیه ای کشور ما این گونه نشان می دهد.

دراین صورت باعث بروز چاقی؛ به ویژه چاقی شکمی و انواع سندرم های متابولیک مانند افزایش بیماری دیابت یا به خطر افتادن شرایط سلامت در کسانی خواهدشد که به این گونه بیماری ها مبتلا هستند.

نداشتن چشم انداز تعیین برای آینده

به گفته دکتر جلالی، اگر چرخ اقتصاد در جامعه ای بچرخد انتظار داریم شرایط مردم و تغذیه آنها بهبود پیدا کند و در نتیجه در سلامت جسم و روان مردم هم تاثیر گذار باشد.

پارامترهای اجتماعی و اقتصادی مثل مساله فقر، تبعیض، بیکاری و نداشتن چشم انداز تعیین برای آینده، ناپایداری در شرایط اقتصادی و پیش بینی ناپذیری شرایط معیشتی باعث می شود مردم نتوانند برنامه ریزی تعیینی برای آینده داشته باشند.

افزایش قیمت ها و نداشتن ثبات اقتصادی باعث می شود نتوانیم نسبت به آینده اطمینان و اعتمادی داشته باشیم. چون در چنین شرایطی نمی توان هیچ برنامه ریزی بلند مدت و امیدی به تحقق خواسته ها و آرزوهای خود داشته باشیم که این موضوع می تواند بر سلامت روان افراد هم بسیار مؤثر باشد.

شدت یافتن اختلالات حوزه روان

اصولا هر قدر فضای اجتماعی، انگیزه بیشتری به افراد بدهد افراد احساس بهتری تجربه خواهند کرد و هر چقدر نیز اجتماع محرک تر باشد و فضا را برای افراد تنگ تر کند آدم های عادی بیشتر بیمار خواهند شد؛ ضمن آنکه شدت بیماری افراد دچار اختلالات روان هم افزایش چشمگیری خواهد یافت.

عواملی مانند ترافیک و آلودگی هوا و مسائلی مانند افزایش قیمت ها و همچنین فضای ناامن اقتصادی اجتماعی باعث افزایش مهاجرت ها و ناپایدار شدن خانواده ها خواهد شد که همه اینها در نهایت می تواند بر سلامت روان اثر منفی بگذارد.

بی انگیزه شدن افراد در پی محدودیت های اجتماعی

این روان شناس می گوید بی تردید وقتی فضای اجتماعی مثبت تر، پیش بینی پذیرتر و همچنین به گونه ای باشد که افراد احساس کنند می توانند در آینده خودشان تاثیر گذار باشند و به عنوان عنصری فعال برای خود برنامه ریزی داشته باشند؛ سلامت روان جامعه هم بیشتر خواهد بود.

اما در شرایطی که افراد بر سرنوشت خود هیچ اختیار و کنترلی ندارند و محدودیت های زیادی برای آنها وجود دارد؛ تعجبی ندارد که اضطراب نیز در سطح جامعه افزایش پیدا کند و در درازمدت، بر اثر فقدان هایی که افراد بر اثر از دست دادن امکان های اولیه زندگی تجربه می کنند احتمال افسردگی یا علایمی شبیه به آن نیز افزایش داشته باشد.

چه باید کرد

دکتر جلالی در مورد چگونگی مواجهه و رویارویی با شرایط نامطلوب اقتصادی و اجتماعی می گوید در چنین شرایطی باید نگاهی جدی به دولت داشت و امیدوار بود با گشایش در شرایط سیاسی و اقتصادی، فضای کسب وکار و فضای اجتماعی اقتصادی به تدریج بهبود پیدا کند.

افرادی هم که می توانند تغییراتی در شرایط روزمره خودشان و دیگران ایجاد کنندمی توانند به نوعی باعث شوند فضای روشن تر و مثبت تری در کشور به وجود بیاید.

این فضا می تواند حتی در کوتاه مدت آثار ارزشمندی در پی داشته باشد؛ هر چند که جامعه نیازمند آن است که ثبات طولانی تر و شرایط قابل پیش بینی تری داشته باشد.

تاثیر تغییرات مقطعی و پایدار

توجه داشته باشیم تغییرات مقطعی می توانند آثار مقطعی داشته باشند. در صورتی که به وجود آمدن شرایط پایدار نیازمند پایداری در مسائل اجتماعی و اقتصادی خواهد بود. بنابراین تا حد امکان باید به فکر ثبات و پایدار ماندن شرایط بود.

خود مراقبتی و افزایش پیوندهای اجتماعی و گروهی

دکتر جلالی، مهم ترین اقدام را در شرایط سخت اجتماعی، خودمراقبتیمی داند و می گوید در واقع ما اگربتوانیم از خودمان مراقبت کنیم و به طور کلی با اصول و روش های آن آشنایی داشته باشیم نتیجه بهتری خواهیم گرفت.

در شرایطی که نمی توانیم کنترلی بر شرایط بیرونی داشته باشیم منفعل بودن چاره راه نیست. بلکه باید تلاش کنیم با افزایش پیوندهای اجتماعی و گروهی و پرهیز از انزوا و گوشه گیری، بخشی از بار روانی شرایط کنونی را با کمک همدیگر معنا و هضم کنیم.

در ارتباط بودن مؤثر با دوستان و در میان گذاشتن مسائل با آنها می تواند دوای دردهای بسیار زیادی باشد.

حفظ سلامت عمومی و سلامت روانی

نکته مهم دیگر در کنار مراقبت از پیوندهای اجتماعی؛ حفظ سلامت عمومی و سلامت روانی است که می تواند تحت تاثیر فعالیت های فیزیکی ایجاد شود.

دکتر جلالی می گوید این چیزی است که به نظر بدیهی و سهل می آید؛ اما متأسفانه در ایران موضوع تحرک، ورزش و فعالیت های فیزیکی معمولا نادیده گرفته می شود.

در بسکمک کشورهای پیشرفته دنیا با وجود انواع فناوری ها؛ استفاده از دوچرخه یا با ابزارهایی از این دست بسیار مصطلح است که البته شرایط قابل قبولی هم برای استفاده از آنها برای مردم مهیا شده است.

درصورتی که چنین چیزی در اغلب شهرهای ایران امکان پذیر نیست. بنابراین باید به فکر راه های جایگزین بود؛ پیاده روی در پارک یا دویدن، کنار گذاشتن گوشی همراه و توجه کمتر به آن و تا حد امکان دور بودن از فضای مجازی می تواند تا حدودی در سلامت روان ما تاثیر گذار باشد.

توجه به درون

در نظر داشته باشیم گاهی ما بیش از حد به بیرون از خودمان توجه داریم. البته بی تردید ظرفیت افراد برای امیدواری محدود است و نمی توان از همه انتظار داشت بی دلیل امیدوار باشند. ولی آنچه می توان انتظار داشت و توصیه کرد آن است که فراموش نکنیم در شرایط سخت اجتماعی چاره ای جز امیدواری نداریم. بنابراین ناچاریم نور اندکی را هم که به چشم می خورد روشن نگه داریم تا بتوانیم سر پا بمانیم.