دشت کویر؛ صحرای نمک بزرگ و شگرف
به گزارش دنیای راه راه، دشت کویر، کویر مرکزی یا صحرای بزرگ نمک، بیابان وسیعی است که در قلب فلات ایران و در فاصله 300 کیلومتری از شرق و جنوب شرق استان تهران جای گرفته است. این بیابان تقریبا 800 کیلومتر طول و 320 کیلومتر عرض دارد و گل ولای و باتلاق های نمک سطح آن را پوشانده است. ده ها میلیون سال قبل دریاچه آب شوری این بیابان را در برگرفته بود و قلمرو کوچکی را احاطه می کرد که اینک در مرکز ایران واقع شده است. پس از خشک شدن آب این دریاچه، لایه ای از نمک به ضخامت 6 تا 7 کیلومتر در این ناحیه تشکیل شد.
با گذشت زمان لایه نمکی پدیدار شده در کف دریاچه زیر لایه های گل ولای مدفون شد. اما از آنجایی که چگالی نمک از چگالی سنگ و گل ولای کمتر است، این عنصر به تدریج به لایه های بالایی خود فشار آورد و در نهایت طی میلیون ها سال از میان رسوبات نفوذ کرده و گنبدهای نمک جالبی در سطح زمین به وجود آورد. گنبدهای نمکی دشت کویر از بهترین نمونه های این پدیده زمین شناسی در سراسر جهان به شمار می فرایند.
زمین شناسان در این ناحیه حدود 50 گنبد نمکی را شناسایی کرده اند که دیواره برخی از آن ها به سبب قرار گرفتن در معرض باد و باران دچار فرسایش شده است.
اگرچه به نظر می رسد لایه نمکی این بیابان سطح سختی دارد، اما در حقیقت ضخامت آن فقط چند سانتی متر است. زیر این لایه نمک، نوعی گِل شل و گریس مانند قرار گرفته است که ایرانیان به آن چربه می گویند. این نوع گل بسیار چسبناک است و اگر کسی در آن گیر کند، بیرون آمدن برایش فوق العاده سخت خواهد بود، به همین دلیل سفر کردن در دشت کویر کار بسیار خطرناکی تلقی می شود.
خاک بیابان دشت کویر بایر است و برای کشاورزی مناسب نیست و محیط آن نیز خالی از سکنه بوده و تا به امروز فقط بخش هایی از آن مورد کاوش قرار گرفته است. اسکان مردم در حوالی این بیابان فقط به چند روستای پراکنده محدود می شود. در این روستاها ساختمان ها برای استقامت در برابر شرایط سخت آب و هوایی با سبک معماری عایق در مقابل باد ساخته می شوند. شماری از اهالی این منطقه در تپه ها و کوه های اطراف دشت کویر سکونت گزیده اند. در نواحی کوهستانی اطراف نیز چندین گونه از جانوران وحشی مانند پلنگ ایرانی، بز کوهی، شتر و گوسفند وحشی زندگی می کنند.
وزش بادهای خشک و شدید، سطح این رودخانه نمک را خشکانده و آن را به شکل رشته های درهم تنیده ای از بلورهای نمکی درآورده است. سمت وسوی این بلورها تاثیر وزش باد بر سطح رودخانه را به خوبی نشان می دهد. عکاس: جورج استاینمتز
سطح پر از ناهمواری یک دریاچه نمک در دشت کویر نشان دهنده ریزش تگرگ یا باران شدید در این ناحیه است. عکاس: جورج استاینمتز
منبع: کجارو