تور چین: روشمار: 24 آذر؛ ساخت کاغذ در چین
به گزارش دنیای راه راه، چینى ها اولین ملتى در دنیا بودند که پیروز به اختراع کاغذ شدند. در سال 105 بعد از میلاد شخصى به نام تاسى لون پیروز به اختراع کاغذ شد.
با ما همراه باشید و با تور چین از شگفت انگیزترین کشور دنیا دیدن کنید بر روی دیوار چین سلفی بگیرید، از قصر ممنوعه دیدن کنید و در خیابان شانگهای پیشرفته ترین آسیا قدم بزنید.
شبهه ای نیست که کاغذ از مهم ترین موادی است که انسان را در مرحله علم و تمدن با قدم های سریع پیش انداخته و در این راه به او یاری های بزرگ نموده است. تا قبل از آن که انسان به ساختن کاغذ توفیق یابد در محیط محدود محصور بود و جز یک طبقه مشخص دیگران به آن دسترسی نداشتند و موادی که در آن ایام برای نوشتن بکار می رفت هم استعمال و حمل و نقل آن چندان آسان نبود، هم هرگز مانند امروز ذخیره کردن آن ها امکان نداشت.
پیش از ساختن کاغذ، مردمان باستان برای ماندگار کردن نظرهای خود از کنده کاری روی سنگ و چوب و لوح های گلی بهره می گرفتند.
خانبالیق نام قدیم پکن است که واژه ای ترکیبی از الفاظ ترکی است. لیق و لیک در ترکی پسوندهایی هستند که به آخر پاره ای از اسامی اضافه می شوند و معنای محل مربوط به آن نام را بیان می نمایند. ترکیب همین واژه با خانبا که برگرفته از کلمه ترکی خان مانند چنگیزخان به عنوان یک مقام دولتی و یا اجتماعی است، معنای مرکز و محل زندگی خان بزرگ را می دهد. کاغذ خانبالیق یا کاغذ چینی یا کاغذ ختایی در انواع مختلف ساخته می شد، اما با ضخامت نسبتاً زیاد، زیرا که روش کتابت با قلم موی چینی ها احتیاج به کاغذ ضخیم مقاوم در مقابل آب داشت.
چینی های باستان نخست روی پارچه ابریشم می نوشتند، اما از نزدیک 150 سال پیش از میلاد، آموختند که می توانند پوست درخت توت را خرد نمایند، به صورت خمیر درآورند و از آن کاغذ بسازند. در سال 105 میلادی، یکی از درباریان، ماده جدیدی را برای امپراطور توصیف کرد که از پارچه های کهنه، پوست درختان، کنف و علف تهیه می شد و روی آن می نوشتند. به مرور زمان، شیوه تهیه کاغذ بهتر شد و آن را با الیاف گیاهانی مانند خیزران می ساختند. آن ها به کاغذهای خود ساقه های کتان و رشته های تور ماهی گیری کهنه نیز می افزودند تا محکم تر گردد. هر چند این گیاهان در بیش تر جاها یافت می شدند، اما چینی ها شیوه ساختن کاغذ را به صورت راز نگه داشته بودند. این راز زمانی فاش شد که عرب های مسلمان در سال 751 میلادی، اسیرانی را از چین با خود به سمرقند، از بزرگ ترین و شناخته شده ترین شهرهای دیرین ایران، آوردند. از جمله اسیرانی که صالح بن زیاد از چین با خود به سمرقند آورد، کسانی بودند که در کار ساختن کاغذ مهارت داشتند. ایرانیان مسلمان شیوه ساختن کاغذ را از آنان یاد گرفتند و آن را بهبود بخشیدند و به زودی سمرقند بزرگ ترین مرکز خرید و فروش کاغذ در دنیا شد.
یافته های باستان شناسی نشان می دهند که از قرن اول میلادی، در چین کاغذ وجود داشته است. چینی ها در قرن ششم اولین کارخانه کاغذسازی را در سمرقند احداث کردند. نخستین اسکناس نیز در سال 1024 میلادی در چین تهیه و مبادله شد. شهر سمرقند برای سال ها بزرگ ترین مرکز ساختن و خرید و فروش کاغذ بود.
تاریخچه صنعت کاغذسازى در ایران
آنچه از مدارک و مستندات تاریخى برمى آید، این است که صنعت کاغذسازى از قرن هفتم هجرى به بعد در ایران وجود داشته و توسعه یافته است. در ایران فعالیت کاغذسازی اولین بار با تاسیس کارخانه مقواسازی و با استفاده از کاغذهای باطله در سال 1313 شمسی در کرج شروع شد.
در سال 1326 هجرى شمسى شرکتى با سرمایه گذارى چند تن از جمله حسن على حکمت، دکتر صلح دست و ژرژ عیسانیان تأسیس شد، اما بعد از ملى شدن صنعت نفت این کوشش ناپیروز ماند. در سال 1344 اولین کارخانه کاغذسازى در هفت تپه خوزستان ایجاد شد و در 1346 شرکت کاغذ پارس تأسیس شد.
تاریخچه کاغذ در اروپا
کاغذسازی از شمال آفریقا به سرزمین های مسلمان نشین اروپا، یعنی جزیره سیسیل (صقلیه) در ایتالیا و شهرهای شاطبه و قرطبه در اسپانیا (اندلس) راه یافت و در سال 1276 میلادی در ایتالیا و اسپانیا به فراوانی به کار می رفت. نخستین بار زایران مسیحی که از زیارت گاهی در اسپانیا بازمی گشتند، چند تکه کاغذ ساخت مسلمانان را با خود به مرکز اروپا بردند. پیش از آن، اروپایی ها از کاغذ پوستی و پاپیروس برای نوشتن بهره می گرفتند.
اما کاغذ مسلمانان بر آن دو ماده نوشتنی فزونی داشت. از این رو، بازرگانی نورنبرگی در سال 1390 میلادی نخستین کارخانه کاغذسازی را در آلمان بر پا کرد و در این کار از کاغذسازان ایتالیایی بهره گرفت که خود آن ها از شاگردان مسلمانان بودند. نخستین کارخانه کاغذسازی انگلستان نیز در سال 1490 کار خود را شروع کرد که البته چیزی نبود جز یک آسیاب آبی از کار افتاده که برای خرد کردن چوب به کار گرفته شد.
کاغذسازی آرام آرام در اروپا توسعه یافت، اما تا سده نوزدهم میلادی، مانند سرزمین های اسلامی، به صورت دستی انجام می شد. کاغذسازان قالبی بزرگ و پهن داشتند که شبکه ای توری مانند از سیم های نازک به هم بافته شده داشت. قالب را در ظرف بزرگی فرو می بردند که دارای خمیری آبکی از چوب خرد شده درخت بود. سپس قالب را از ظرف بیرون می آوردند، در حالی که سطح آن را لایه نازکی از خمیر چوب پوشانده بود. آن گاه قالب را چنان به راست و چپ و عقب و جلو تکان می دادند تا لایه یک دست و همواری از خمیر چوب به وجود آید و آب آن نیز بیرون رود.
برگه خیس کاغذ را روی پارچه پشمی می گذاشتند و پارچه دیگری را روی آن برگه کاغذ می گذاشتند و برگه کاغذ دیگری را روی آن پارچه دومی می گذاشتند و همین طور برگه های کاغذی و پشمی را یک در میان روی هم می چیدند. در پایان، بسته به دست آمده را زیر ابزار فشرده نماینده می گذاشتند تا آب آن بیرون بیاید. سپس کاغذها را در انباری آویزان می کردند تا خشک شوند. پایان، کاغذها را در حمام ژلاتین فرو می بردند و بار دیگر خشک می کردند تا آب زیادی را به خود نگیرند.
انگلیسی ها آخرین کشوری بودند که هنر کاغذسازی را یاد گرفتند. در تمام این سالها کاغذ به صورت دستی ساخته می شد تا این که در سال 1998 میلادی، یک شاگرد چاپخانه به نام لوئیس رابرت پیروز به ساخت ماشینی شد که می توانست کاغذهایی به طول 15-12 متر بسازد اما به علت این که او امکانات اقتصادی نداشت اختراع خودش را به کارخانه دار فرانسوی فروخت و این کارخانه دار فرانسوی به لندن رفت و در آنجا با دو برادر به نام های فورد و رینر آشنا شد، آنها هم به این ماشین علاقه مند شدند و روی آن سرمایه گذاری کردند.
در سال 1704 میلادی، اولین ماشین کاغذسازی ساخته شد و به یاد این دو برادر نام این ماشین را فورد رینر گذاشتند.
پس از این، دستگاه های دیگری ساخته شد که در کار آماده سازی خمیر کاغذ بسیار کارآمد بودند. پایان در سال های پایانی سده نوزدهم میلادی، دستگاهی ساخته شد که همه مرحله های آماده سازی خمیر تا ساختن برگه های کاغذ را انجام می دهد. نمونه های امروزی این دستگاه های اتوماتیک نزدیک 100 متر داراز و 4 متر پهنا دارند و کاغذ را به صورت طاقه های استوانه ای بزرگی می سازند که ممکن است بیش از 20 تن وزن داشته باشند.
امروزه کشورهاى سوئیس و آلمان در ساخت کاغذ مقدم بر کشورهاى دیگرند و انواع و اقسام کاغذهاى سفید و رنگى را فراوری مى نمایند.
در همین روز:
- کشف انرژی حرارتی زغال سنگ در انگلستان (1805 میلادی)
- اولین اقدام برادران رایت برای پرواز (1903 میلادی)
- کشف قطب جنوب به وسیله روآلد آموندسن دریانورد نروژی (1911 میلادی)
- برقراری اولین تماس بین کره زمین و سیاره زهره (1962 میلادی)
- تأیید توافق نامه صلح بوسنی معروف به صلح دیتون در آمریکا (1995 میلادی)