سقوط آزاد فراوری درخودروسازان بخش خصوصی ایران؛ سایه تعطیلی روی سر نیمه تعطیل ها - دنیای راه راه

به گزارش خبرنگاران بنابر آماری که وزارت صمت در اختیار انجمن خودروسازان ایران گذاشته، تیراژ خودروسازان خصوصی کشور طی چهار ماه ابتدایی سال جاری حتی به 10 هزار دستگاه نیز نرسیده است. طبق این آمار، خصوصی ها که تقریبا تمام فراوری آنها را مدل های چینی تشکیل می دهند، در مقایسه با چهار ماه سال گذشته بیش از 81 درصد افت فراوری داشته اند. پیش از آنکه به سراغ جزئیات فراوری خودروسازان خصوصی برویم، بهتر است ابتدا این موضوع را آنالیز کنیم که چرا خصوصی سازان به این حال و روز افتاده اند. بدون تردید، جواب کلی به این پرسش، تحریم است که سبب شد شرکای بخش خصوصی از بیم جرایم مادی و معنوی آمریکایی ها، یا قید فعالیت در ایران را بزنند یا حضور خود را کمرنگ نمایند. اردیبهشت سال گذشته که آمریکا با اعلام دونالد ترامپ رئیس جمهوری این کشور، از توافق هسته ای و برجام خارج شد، خروج شرکای اروپایی و کره ای و ژاپنی خودروسازی ایران قابل پیش بینی بود، اما گمان می رفت چینی ها بمانند و با استفاده از خلأ رقبا، حتی فعالیت خود را گسترش بدهند. این امیدواری از آن جهت بود که خودروسازان چینی در دور قبلی تحریم ها، صنعت خودروی ایران را تنها نگذاشتند و حتی شرکت های جدیدی راهی کشور شدند و بخش خصوصی صنعت خودرو عملا به تصاحب چشم بادامی ها درآمد. در جریان تحریم های اولیه خودروسازی، شرکت هایی مانند پژو، رنو، کیا، ولوو و اسکانیا از ایران خارج شدند یا فعالیت خود را به حداقل رساندند، در نتیجه فضا برای گسترش حضور چینی ها در صنعت و بازار خودروی کشور فراهم شد. چینی هایی مانند شرکت چری که از اواسط دهه 80 به ایران آمده بودند، با استفاده از خلأ اروپایی ها و ژاپنی ها و کره ای ها در خودروسازی کشور، فعالیت خود را گسترش دادند تا از تحریم بهترین استفاده را برده باشند. در ادامه، چند شرکت چینی دیگر نیز ترغیب شدند تا وارد ایران شده و بخشی از ظرفیت خودروسازی و بازار خودروی کشور را به دست بگیرند. شرایط به شکلی پیش رفت که بخش خصوصی صنعت خودروی ایران به بهشت چینی ها تبدیل شد و عملا به دست آنها افتاد. پس از توافق هسته ای و برجام نیز شرکت های چینی دیگری روانه ایران شدند تا جمع آنها جمع شده و سهم شان در صنعت و بازار خودروی کشور رشد کند. طبق آمارهای قبل از نقض برجام، سهم محصولات چینی از کل فراوری خودروسازی کشور به مرز 20 درصد نزدیک شده بود و قطعا اگر تحریم دوباره برقرار نمی شد، این سهم بالا و بالاتر نیز می رفت.

با توجه به این عقبه، گمان عمومی این بود که خودروسازان چینی در جریان تحریم های جدید نیز در ایران بمانند و فعالیت خود را هم گسترش بدهند، اما عکس این پیش بینی رخ داد. وقتی ترامپ خروج آمریکا از برجام را اظهار داشت، ابتدا خودروسازی ایران را هدف قرار داد و در اواسط تابستان سال گذشته، تحریم هایی سخت علیه این صنعت بزرگ و استراتژیک در نظر گرفت. ابتدا اروپایی ها، ژاپنی ها و کره ای ها طبق انتظار و از ترس آمریکایی ها، به قول و قرار خود با خودروسازان ایرانی پشت پا زده و از کشور خارج شدند. سه ماه پس از تحریم صنعت خودرو، تحریم های سخت دیگری گریبان اقتصاد کشور را گرفت و سبب شد مبادلات بانکی ایران با جهان مختل شده و نقل و انتقال پول بسیار سخت و حتی ناممکن گردد. در نتیجه، خودروسازان چینی نیز از گزند تحریم در امان نماندند و با وجود جنگ تجاری میان کشورشان با آمریکا، به صنعت خودروی ایران پشت کردند. آمارهایی که وزارت صمت از سال گذشته منتشر نموده نشان می دهد خودروسازان چینی فتیله فراوری را در ایران پایین کشیده و حتی بعضی از آنها عملا کشور را ترک نموده اند.

به اعتقاد کارشناسان، موج سواری چینی ها روی تحریم، از دو ناحیه سرچشمه می گیرد؛ نخست، سخت تر شدن جرایم مادی و معنوی تحریم در مقایسه با سال های 91 و 92 (تحریم های اولیه خودروسازی) و دوم، بسته شدن منافذ نقل و انتقال پول و ارسال قطعات. به گفته آنها، دولت ترامپ بسیار سختگیرانه تر از دولت قبلی آمریکا نسبت به تحریم ایران اقدام نموده و هر شخص و شرکتی که تحریم را رعایت نکند، به سختی مجازات خواهد شد. در نتیجه، خودروسازان چینی نیز که حالا دیگر شرکت های نوپای گذشته نیستند و در بازارهای جهانی برو بیایی دارند، از ترس جریمه و مجازات آمریکا، یا ایران را ترک نموده یا فعالیت خود را به حداقل رسانده اند.

از آن سو اما آمریکایی ها با درک حساسیت بالای خودروسازی در ایران، پازل تحریم ها را طوری چیدند که امکان نقل و انتقال پول و تامین قطعات از خارج برای صنعت خودروی کشور به صفر نزدیک گردد. این موضوع سبب شد چینی هایی هم که با وجود سختی تحریم قصد ماندن در ایران و حفظ فعالیت خود را داشتند، با چالش هایی بزرگ روبرو شوند و به اصطلاح کم بیاورند. این کم آوردن البته تنها به خودروسازان حاضر در بخش خصوصی مربوط نمی گردد، چه آنکه محصولات چینی ایران خودرو و سایپا نیز تحت تاثیر تحریم ها با افت فراوری روبرو شده اند. حتی بعضی شرکای چینی این دو خودروساز بزرگ نیز ارتباط خود را با آنها قطع نموده اند تا از شر مجازات آمریکایی ها در امان باشند. هرچه هست، خودروسازی خصوصی ایران و بخش چینی ایران خودرو و سایپا، در حال حاضر اوضاع خوبی ندارند و هیچ بعید نیست خروج چشم بادامی ها از کشور ادامه دار باشد. اگر آخرین آمار منتشره از فراوری را ملاک قرار دهیم، تا به امروز شرکت هایی مانند برلیانس، MG، لیفان، گریت وال و BYD از ایران خارج شده اند، اما چری، جک، جیلی و زوته فعلا ارتباط شان را قطع ننموده اند.

افت شدید خصوصی ها

به سراغ جزئیات آمار خودروسازان بخش خصوصی طی چهار ماه ابتدایی سال جاری برویم و ببینیم شرکت های مختلف چه آماری را از خود به جا گذاشته اند. بنابر آمار منتشره، خصوصی ها در مجموع تا سرانجام تیر سال جاری تنها 9 هزار و 85 دستگاه انواع محصول سواری را در کشور به فراوری رسانده اند که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته، افت 3/ 81 درصدی (معادل 38 هزار و 815 دستگاهی) را نشان می دهد. با توجه به تیراژ اعلامی و با در نظر دریافت آمار کل فراوری خودروهای سواری در چهار ماه نخست سال جاری (247 هزار و 45 دستگاه) سهم خصوصی سازان از کل تیراژ به کمتر از 4درصد رسیده که نشان از کاهش آن در مقایسه با ماه های گذشته دارد.

در بین خودروسازان بخش خصوصی اما بیشترین تیراژ طی چهار ماه سال جاری به کرمان موتور تعلق گرفته است. بنابر آمار اعلامی، این شرکت تا سرانجام تیر ماه سال جاری پنج هزار و 85 دستگاه انواع محصولات سواری را مونتاژ نموده تا در مقایسه با چهار ماه سال گذشته، 7/ 68 درصد افت تیراژ را تجربه کند. در بین محصولات فراوریی توسط کرمان موتور طی چهار ماه سال جاری، مدل های اکسنت و النترای هیوندایی دیده نمی گردد و این شرکت در چهار ماه سال جاری تنها 13 دستگاه هیوندایی آی 20 را مونتاژ نموده است. طبق آمار منتشره اما لیفان دیگر جایی در سبد فراوریات کرمان موتور طی چهار ماه ابتدایی سال جاری نداشته است. کرمان موتور اما توانسته در چهار ماه ابتدایی سال جاری بیش از 5هزار دستگاه از مدل های مختلف جک را مونتاژ کند. بیشترین رقم فراوری در کرمان موتور به جک S5 تعلق دارد و کمترین تیراژ نیز نصیب مدل J5 شده است. طبق آمار منتشره، کرمان موتور در تیر سال جاری دو هزار و 198 دستگاه محصول سواری را فراوری نموده است. دیگر خودروساز بخش خصوصی یعنی گروه بهمن نیز طی چهار ماه سال جاری 804 دستگاه تیراژ داشته که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته افت 6/ 78 درصدی را نشان می دهد.

از گروه بهمن بگذریم و به مدیران خودرو برویم، شرکتی که محصولاتی از برند چینی چری را مونتاژ می نماید. بنابر آمار اعلامی از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت این شرکت دو هزار و 239 دستگاه انواع محصولات سواری را در چهار ماه سال جاری به فراوری رسانده و این رقم نشان می دهد مدیران خودرو نسبت به بازه زمانی مشابه سال گذشته، 3/ 90 درصد افت تیراژ داشته است. این شرکت همچنین در تیر ماه سال جاری تنها 577 دستگاه فراوری داشته است. در بین محصولات مدیران خودرو، بیشترین تیراژ نصیب آریزو5 شده و کمترین تیراژ را نیز MVM مدل 315 طرح قدیم به خود اختصاص داده است.

سری هم به دیگر خودروسازان بخش خصوصی بزنیم و ببینیم آنها چه افت و خیزی در فراوری طی چهار ماه سال جاری داشته اند. در این بین، صنعت خودروی آذربایجان که به مونتاژ محصولات ام جی چین مشغول بود، گویا نیمه تعطیل شده است. این شرکت تنها 135 دستگاه تیراژ در چهار ماه سال جاری داشته که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته افت 7/ 95 درصدی را نشان می دهد. از کارمانیا دیگر خودروساز بخش خصوصی نیز خبر می رسد این شرکت در چهار ماه سال جاری و نسبت به مدت مشابه سال گذشته، با افت 5/ 88 درصدی روبرو شده است. کارمانیا که محصولات BYD چین را در ایران مونتاژ می کرد، در تیر سال جاری هیچ فراوریی نداشته و به نظر می رسد ایران را ترک نموده است. بنابر آمار وزارت صنعت، معدن و تجارت، دیگر شرکت بخش خصوصی به نام خودروسازان بم در چهار ماه سال جاری تیراژی 165 دستگاهی را از خود به جا گذاشته است. با توجه به این رقم، خودروسازان بم در مقایسه با بازه زمانی مشابه سال گذشته، 8/ 74 افت فراوری را به خود می بیند. این شرکت یک محصول از جیلی چین را مونتاژ می نماید و در تیر ماه تنها 67 دستگاه تیراژ داشته است.

از بم که بگذریم، دیگر خودروساز بخش خصوصی به نام ریگان خودرو نیز توانسته در چهار ماه سال جاری تیراژی 358 دستگاهی را از خود به جا بگذارد. این شرکت محصولی به نام کوپا مونتاژ می نماید که به یکی از زیرمجموعه های زوتی چین تعلق دارد. ریگان خودرو در تیر سال جاری 80 دستگاه کوپا را مونتاژ نموده است. در نهایت اما دیارخودرو نیز که محصولی به نام سابرینا متعلق به گریت وال چین را مونتاژ می کرد، طی چهار ماه سال جاری 167 دستگاه تیراژ داشته است.