آئین گلاب گیری ، رسمی هزار ساله Rose and Rose Water - دنیای راه راه

گلاب گیری یکی از مراسمی است که همه ساله در 14 استان ایران به صورت عمده از اوایل اردیبهشت تا اواخر خرداد (بر اساس شرایط آب و هوایی) و اقلیمی انجام می گردد. آغاز آیین گلابگیری در ایران در ابتدای اردیبهشت است و گلابگیران شهر میمند فارس در 90 کیلومتری جنوب شرقی شیراز به دلیل شرایط آب و هوایی همه ساله آغاز گر مراسم گلابگیری در ایران هستند و همه ساله جشنواره گل و گلاب در شهرستان میمند فارس از اوایل اردیبهشت آغاز می گردد و نهایتا پیش از رسیدن به خاتمه اردیبهشت کار برداشت گل سرخ محمدی و گلابگیری نیز به خاتمه می رسد. آیین گل چینی و گلابگیری و جشنواره گل و گلاب میمند سالیانه حدود 2 میلیون نفر گردشگر را از سراسر کشور به ویژه استانهای جنوبی به این شهر می کشاند. آیین گلابگیری در سایر مناطق کشور از جمله شهرستان داراب و بخش های مختلف شهرستان کاشان همچون قمصر و نیاسر و روستای ده آباد از توابع شهرستان نطنز و شهر بادرود نیز جریان دارد .در این مراسم که سالانه بیش از یک میلیون نفر گردشگر به خود جذب می کند، از گل های سرخی که در این مناطق کاشته شده اند، گلاب تهیه می گردد. در کارگاه های گلابگیری شهرستان کاشان سالانه پانزده هزار تن گلاب سنگین تولید می گردد.

بلیط هواپیما در طاهاگشت

تاریخچه گلابگیری کاشان

با توجه به اسناد تاریخی موجود، قدمت گلاب گیری کاشان به سال های دور و به زمان تمدن سیلک برمی گردد. سیلک در 3 کیلومتری جنوب غربی شهر کاشان واقع شده و یکی از اولین تمدن های ایران و جهان است. پس از کاوش های بسیار، باستان شناسان اشیایی را در این منطقه پیدا کردند که نقوش روی آن ها نشان دهنده گل های سرخ بودند. همین طور در حکایات و سفرنامه ها آمده که از زمان قدیم در این منطقه گل سرخ وجود داشته است. مثلا شاردن، جهانگرد فرانسوی، که در زمان شاه عباس به کاشان آمده بود از وجود این گل یاد کرده و همچنین محمد حسن فیض کاشانی که خود در قمصر زندگی می کرد در آثار خود درباره این گل صحبت کرده است. کارشناسی بلغاری در سال های 52 و 54 هجری پس از مقایسه گل سرخ قمصر کاشان با نقاط دیگر به این نتیجه رسید که گل سرخ محمدی این منطقه کیفیت بالاتری دارد و امروزه گلاب گیری قمصر به عنوان معروف ترین در شهر کاشان است.

از طرفی بر اساس کتب و مدارک تاریخی، ایرانیان اولین افرادی بودند که برای تقطیر مایعات و دریافت اسانس دست به اختراع دستگاه مخصوص آن زدند.این علم در پیشرفت بسکمک از علوم شیمیایی دیگر تاثیرگذار بود، به همین جهت اختراع ایرانیان گام مهمی تلقی می گردد و جابر ابن حیان صوفی را پدر شیمی در این زمینه لقب داده اند. در حقیقت بیشتر معروفیت و محبوبیت این مراسم به دلیل سنتی برگزار شدن آن است. این گلابِ جهانی از لحاظ معنوی و مذهبی هم دارای ارج و قرب است به طوری که هر ساله 6 ذی الحجه خانه خدا را با گلاب محمدی شستشو می دهند.

روش گلاب گیری در کاشان

همانطور که گفته شد تهیه گلاب و حتی عرقیات به دو روش ستنی و صنعتی انجام می گردد و کارگاه های سنتی بیش تر از گل هایی استفاده می کنند که به صورت دیمی رشد کرده اند و شاید به همین دلیل محصول کارگاه های سنتی عطر و طعم منحصر به فردی دارد. پرطرفدار بودن گلاب به عنوان یک ماده خوراکی خوش طعم و پر خاصیت و زیبایی و شور و هیجان جشن گلاب گیری در مناطقی که به طور عمده به کاشت و برداشت گل سرخ ایرانی می پردازند، ساکنان آن را به مشغول بودن در مراحل مختلف این فرآیند تشویق می کند.

از گل چینی، گل فروشی، دریافت گلاب و فروش آن گرفته تا بسکمک از فعالیت های دیگر که همزمان با برگزاری جشن گلاب انجام می گردد و آن را به اصلی ترین راه درآمد این افراد تبدیل کرده است تا جایی که بسکمک از کاشانی ها بخشی از فضای محل سکونت و زندگی خود را به مکانی برای تهیه و یا انبار گلاب اختصاص داده اند.

شیوه گلابگیری

وسایل مورد احتیاج برای گلاب گیری شامل دیگ مسی، پارچ یا قرابه، درپوش، نی و اجاق است و چون تهیه عصاره گلاب احتیاج به آب فراوان دارد معمولا در محلی این کار را انجام می دهند که در کنار جوی آب و یا در راستا آن باشد.

دیگ ها از جنس مس یا آلومینیوم هستند که اغلب مسگر های کاشانی با مهارت و زیبایی آن ها را تولید می کنند. هر کارگاه سنتی به طور متوسط تا شش دیگ بزرگ دارد که آن ها را بر روی اجاق های گلی برپا می کنند.

پارچ یا قرابه هم از وسائل ضروری گلاب گیری است که به صورت استوانه ای مسی با دهانه ای تنگ ساخته می گردد که گلاب بعد از تقطیر در آن ریخته می گردد. در مقابل دیگ ها چاله ای دراز و باریک می کنند و قرابه ها را درون چال می گذارند. آب سرد درون چاله ها و اطراف قرابه به جریان می افتد چون بخاری که از داخل دیگ به قرابه وارد می گردد بسیار گرم است و دمای آب را بالا می برد پس جریان داشتن آب سرد در حقیقت به انجام عمل تقطیر کمک بزرگی می کند و دلیل انجام گلاب گیری در کنار جوی ها و راستا آب نیز همین است. از طرف دیگر جریان داشتن آب در چاله ها باعث به حرکت درآمدن قرابه می گردد و برای جلوگیری از این اتفاق آن ها را با قرار دادن میله های آهنی در اطراف چاله محکم می کنند.

نی ها یک جفت لوله آلومینیومی هستند که با یک زاویه 45 درجه از دیگ به قرابه وصل می شوند و عمود بر قرابه ها و به صورت مورب نسبت به دیگ ها قرار گرفته اند. نی ها با طولانی تر کردن راستا حرکت بخار به آن فرصت می دهند تا زودتر سرد گردد و درون پارچ یا قرابه بریزد. در گذشته نی ها از چوب خیزران که در اطراف جوی ها رشد می کرد به دست می آمد و برای جلوگیری از خروج بخار درزهای آن را با پارچه های آغشته به خمیر گندم می پوشاندند.

پس از پر شدن ظرفیت دیگ ها با گل، دهانه آن را با استفاده از درپوش محکم می کنند. درپوش باید کاملا با دهانه دیگ جفت گردد تا از خارج شدن بخار جلوگیری کند. نی ها که در اصل دیگ را به قرابه متصل می کنند با دو سوراخ روی درپوش قرار می گیرند که انتهای مورب آن ها است و از طرف دیگر از میان گلوله ای پارچه ای به نام گووه (Gove) می گذرند و به درون قرابه راه پیدا می کنند. بعد از گذشتن حدود پنج تا هفت ساعت از عمل تقطیر گلابی غلیظ و مرغوب تولید می گردد که بهتر است آن را در ظروف شیشه ای نگهداری کرد.

بهترین زمان گلابگیری در کاشان چه فصلی است؟

از اواسط اردیبهشت تا دو سه هفته بعد از آن ، مهمانان زیادی برای تماشای مراسم گلابگیری و اقامت در بومگردی های کاشان و قمصر ، راهی کاشان می شوند. بهترین زمان برای حضور در مراسم گلابگیری ساعات اولیه روز ، یعنی زمانی که هنوز آفتاب کاملا گرم نشده است، گل هایی که در ساعات پیش از طلوع چیده شده اند تازه ترند و طبیعتا گلاب بهتری از آنها به دست می آید.

لمینت دندان کامپوزیت دندان ایمپلنت دندان ارتودنسی