بازآفرینی و مشارکت و مدیریت اجتماعی کلید توسعه هورامان است - دنیای راه راه

همایش بین المللی هورامان، ثبت جهانی، فرهنگ و توسعه پایدار در روزهای 25 و 26 تیر سال 1401 در دانشگاه رازی کرمانشاه برگزار می شود که دومین پنل تخصصی این همایش با عنوان شهرسازی و توسعه منطقه ای با حضور اساتید معماری و جغرافیای شهری به صورت مجازی به وسیله دانشگاه رازی کرمانشاه و پایگاه میراث جهانی منظر فرهنگی هورامان برگزار گردید.

در این نشست پروفسور محمد ابراهیم زارعی، استاد گروه باستان شناسی دانشگاه بوعلی همدان با نگاه به تاریخچه شهرسازی در منظر فرهنگی هورامان، دکتر سعید مرادی، عضو هیات علمی گروه معماری و شهرسازی دانشگاه رازی با پرداختن به مقوله بازآفرینی، مشارکت و مدیریت اجتماعی در توسعه شهری منطقه، دکتر پارسا قنبری، استادیار گروه برنامه ریزی شهری دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمانشاه با آنالیز الزامات توسعه شهری و منطقه ای هورامان از جایگاه محلی به جایگاه جهانی و دکتر بیژن کلهرنیا، عضو هیات علمی گروه معماری و شهرسازی دانشگاه رازی به سخنرانی پرداختند.

در ابتدای این جلسه سعید مرادی، عضو هیات علمی گروه معماری و شهرسازی دانشگاه رازی گفت: منطقه اورامانات با وجود همه قابلیت هایی که دارد به دلایل متعدد نتوانسته از این فرصت ها استفاده کند و به جایگاه واقعی خود برسد.

وی پیرامون اینکه بازآفرینی و مشارکت و مدیریت اجتماعی کلید توسعه هورامان است، ادامه داد: به برکت جهانی شدن اورامانات، امیدواریم این فرصت فراهم شود، برگزاری همایش گویای این است این فرصت ها برای منطقه فراهم می شود و آغازی بر استمرار رسیدن منطقه اورامانات به جایگاه واقعی خود در ایران و در جهان است.

وی با بیان اینکه بازآفرینی، مشارکت و مدیریت اجتماعی کلید توسعه شهری پیشرفته منطقه اورامان است، گفت: این سه واژه دارای یک ریشه هستند و می توانند ارزش مضاعف ایجاد نمایند، در سالهای اخیر شهرسازی ایران و نگرش اندیشمندان به مباحث منطقه ای و شهری دگرگونی پیدا نموده و به سمت بهبودی هم خواهد رفت ما از بهسازی آغاز کردیم به توانمندسازی اجتماعی رسیدیم، تجارب اجتماعی را در ایران تجربه کردیم و اخیرا به بازآفرینی رسیدیم که شاید نقطه نهایی این حرکت است.

مرادی یادآور شد، معنای بازآفرینی را در اسناد علمی و تعاریف رسمی به عنوان سیاستی جامع می بینیم که در پی ارتقای کیفیت زندگی و حل مسائل شهری است.

وی معتقد است، در این نگرش شبکه ای، اقدامات و برنامه ها در مقیاس فضایی دیده شده که به همه سطوح مشارکت از فعالان و به ویژه مردم می پردازد و نقش دولت در این حوزه را تسهیل گر و حمایت گر می بیند و باید پرسید منطقه اورامانات چگونه می تواند از این اهداف مشارکت، بازآفرینی و مدیریت اجتماعی بهره مند شود.

روحیه مشارکت و آزادگی با مردم اورامان آمیخته شده است

عضو هیات علمی گروه معماری و شهرسازی دانشگاه رازی افزود، مردمان این منطقه همیشه در طول تاریخ روحیه آزادگی و استقلال را داشته و دارند که نشان دهنده خودجوشی این سرزمین است، رویکرد شهر و محله نگر در این سیستم بسیار جایگاه دارد و از همه مهمتر بحث مشارکت مردمی است که سیاست را از پایین به بالا می بیند، جهانی مدرن فراموش نموده که دولت و حاکمیت و معمارها بخواهند از بالا به پایین تحکم نمایند.

مرادی ادامه داد: منطقه اورامانات به علت ساختار ژئوپولیک خاصی که دارد شکل ویژه ای از شهرسازی و معماری دارد، معماری این منطقه تدافعی است، به علت اینکه با ویژگی خاصی که دارد همیشه توانسته از خود دفاع کند، این موقعیت اقلیمی و جغرافیایی بر روحیات اجتماعی مردم تاثیر گذاشته است، مقالات زیادی صورت گرفته که می گوید این نوع معماری بر روحیه مشارکت پذیری تاثیر متقابل گذاشته است.

وی افزود: این منطقه با توجه به خصلت مردمی که دارد به راحتی می تواند در بازآفرینی شهری که برپایه مشارکت مردمی راسخ است ساماندهی و راهنمایی شود و شهرهای آینده این منطقه به سمت منطقه ای با کیفیت بالا رود حتی جشن های متعدد و مرنام عرفانی این منطقه اجتماعی است.

نباید مداخلات موجب از هم پاشیدگی معماری کهن و طبیعی شود

در ادامه پروفسور محمدابراهیم زارعی، استاد تمام گروه باستان شناسی دانشگاه بوعلی همدان به آنالیز تاریخچه شهرسازی در منظر فرهنگی هورامان پرداخت و از سیستمی صحبت کرد که در آن رگه های حیاتی کهن از دیرین به زمان حال آمده، این سیستم آمیخته ای از طبیعت است و پیوند عمیق با معماری آب و با سازه های طبیعی و با فرهنگ بومی و اقتصاد ظریف دارد که در خطر مداخله است و ممکن است مداخلات ناآگاهانه ما باعث تخریب و از هم پاشیدگی شیرازه سیستم شود.

وی اضافه نمود: موجب خرسندی است که منظر اورامان به ثبت جهانی رسید، این مهم خواسته و آرزوی مردم استان کرمانشاه و کردستان بود، تصور می کنم نگرش در این منطقه ویژه است که منطقه ای وسیع با شهرهای فرهنگی متعدد را در بردارد.

زارعی به 2 مرکز مهم جمعیتی در منطقه با نام آویهنگ و پالنگان اشاره نمود و گفت: براساس بعضی کتب، پاوه از شهرهایی است که در دوران ساسانی ساخته شده و یکی از مراکز مهم جمعیتی و تاریخی است و به علت موقعیت جغرافیایی نگاه ویژه ای می طلبد.

این استاد دانشگاه افزود، پالنگان نیز از مراکز مهم این منطقه است و کتیبه ای با عنوان تنگیور در این منطقه وجود دارد که از قدمت بالای تاریخی برخوردار است و در گذشته در دست خانان کلهر بوده که به وسیله اردلان ها گرفته می شود.

به گفته استاد تمام گروه باستان شناسی دانشگاه بوعلی همدان، هورامان در نقشه های عثمانی و ایرانی ها که از دوره قاجار به دست رسیده به نام هورامان و یا اورامان بوده است و آنچه این شهر را معروف کرد قدیمی ترین سند خیر و فروش زمین و باغ است که به قرن اول پیش از میلاد بر می شود.

وی با بیان اینکه بخش عمده ای از عایدی مردم در پاوه، جوانرود، نودشه، نوسود و پالنگان بخشی باغداری و بخشی دامداری بوده، گفت: در نقشه های ایران که به وسیله میرزاعبدالرزاق تهیه شده است، نام شهر اورامان قید شده است در نقشه دیگر بدست آمده از دوره قاجار و در نقشه عثمانیان، نام این شهر هورامان کاملا معین است.

زارعی یادآور شد نگاه ما در ارتباط با شهرهای این محدوده باید متفاوت باشد این شهرها با توجه به شرایط اقلیمی، جغرافیایی و اکوسیستم باید آنالیز شوند و در این نگاه، احتیاجها، سکونتگاه ها، شیوه معیشت شیوه دسترسی به باغ و باغ سازی مدنظر قرار گیرد.

وی ادامه داد: در گذشته در توسعه نامتوازن و غیرمنطقی چه در بافت روستایی و چه در بافت شهری بسیار حساسیت بکار می رفته و از تخریب اراضی که در اختیار داشتند جلوگیری می کردند و طبیعت را بسیار محترمانه گرامی می داشتند.

برای بهره برداری چه باید کرد؟

سپس استادیار گروه برنامه ریزی شهری دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمانشاه با بیان اینکه موضوعی با عنوان الزامات توسعه شهری منطقه ای هورامان وجود دارد، گفت: ثبت میراث جهانی هورامان همانند دیگر اتفاقات خوب استان همانند انتخاب کرمانشاه به عنوان شهر جهانی خوراک اتفاق میمونی است، ولی پس از ثبت این سوال پیش می آید که برای بهره برداری چه باید کرد و نکته مهمی است که باید بدان پرداخته شود چرا که اکنون فصل برداشت است.

دکتر پارسا قنبری ادامه داد: اگر بخواهیم زمینه توسعه شهری منطقه ای هورامان را آنالیز کنیم متوجه بسترهای مناسب می شویم، که نزدیک به 700 روستا و شهرهای با جمعیت بالا به عنوان بستری یاری رسان است، عاملی دیگر که موجب شده هورامان را به عنوان منطقه ویژه بشناسیم این است که در این منطقه شاخص های متعدد همگنی وجود دارد وجود منظر معماری و طبیعی و منظر مالی خاص از آن جمله است که کمتر جایی در جهان وجود دارد که در همه شاخص ها برند خاص داشته باشد.

این استاد دانشگاه اضافه نمود: با این ثبت از یک شعاع محلی به یک شعاع جهانی حرکت نموده ایم و مستلزم این است در آینده پژوهی هورامان، زیرساخت های لازم برای این گذر فراهم شود.

وی یادآور شد، همه نگرانی من است که از یک گذر محلی، سطح ناحیه ای، منطقه ای و ملی را جا گذاشته و به سطح جهانی رسیده ایم، این گذر گرچه خوب است ولی از لحاظ عملکردی باید مواظب باشیم بسترها و زیرساخت لازم این گذر را فراهم کنیم.

او افزود، فرودگاه، راه، ترمینال و محل اسکان باید در سطح جهانی ارتقا یابد اگر این کارکرد را متناسب با جایگاه نتوانیم تعریف کنیم نتیجه ای حاصل نمی شود.

وی با تاکید بر اینکه به ساختار مدیریت فضایی منطقه ای احتیاج داریم، ادامه داد: شکافی بین سطح محلی و جهانی وجود دارد که این خلا امکانات باید پر شود تا به کارکرد جهانی برسیم و برای عبور از هر سطحی امکاناتی همانند اعتبارات احتیاج است.

قنبری افزود، برای پاسخ دادن به عملکرد جهانی باید از فضای مکانی به فضای جهانی حرکت کنیم که این فضا مستلزم ساختاری است که اورامانات را در قالب فضای جریان ها با زبان انگیسی و ملی معرفی کند و فضای جریان ها مستلزم این ساختار است و امیدوارم این هماهنگی برای یک ساختار مدیریت فضایی اتفاق افتد که علاوه بر ثبت جهانی به بهره وری در زمینه توسعه مالی منطقه افتخار کنیم.

هویت اورامان با دانش نوین بهتر معرفی می شود

در سرانجام دکتر بیژن کلهرنیا به عنوان دبیر پنل نیز اظهار کرد، کوشش می کنیم با برگزاری نشست هایی این چنین و استفاده از دانش نوین به معرفی بهتر هویت هورامان یاری کنیم، در این پنل مباحث بنیادی توسعه مطرح شده است و مسایل شهرسازی و توسعه منطقه ای در توسعه بسیار اساسی است و اشاره شد این منطقه چطور سازمان یابد تا به جایگاه واقعی خود برسد.

وی به یک جمع بندی پرداخت و ادامه داد: از کهن تاریخ تا اکنون این معماری فاخر سنگی اورامان به ما رسیده که نوعی استفاده ویژه از سنگ در ارتباط با طبیعت است، معماری و به هم پیوستگی کهن دژهای موجود در منطقه ایجاب می نماید که در هرگونه برنامه ریزی اورامان به این موضوع توجه شود و به درستی شناخته شود.

کلهرنیا یادآور شد، شبکه های برنامه ریزی شهری و روستایی بسیار اهمیت دارد و این شبکه ای شدن می تواند سرفصل مقالات باشد.

وی اضافه نمود: روحیه مشارکت پذیری با طبیعت مردم اورامان آمیخته شده است و این منطقه فرصت ضرورت و استعداد توسعه همراه با برنامه ریزی پیشرفته را دارد که با احیای اجتماعی در چارچوب بازآفرینی امکان تحقق می یابد.