یادداشت، تغییرات مهم آکپارتی و تاثیر منفی آن بر ترکیه - دنیای راه راه

به گزارش گروه بین الملل خبرنگاران٬ حزب عدالت و توسعه (AKP) در مدتی کوتاه در ترکیه٬ تصویر جدیدی از یک حزب خدمت گزار به نمایش گذاشت که سیمای این کشور اسلامی را در بسیاری از حوزه های مالی و سیاسی تغییر داد و ترکیه را به یکی از کشورهای مدعی و توانمند در حال توسعه تبدیل کرد.

گفتمان فرسوده کمالیسم و حزب جمهوری خلق٬ ملی گرایی تندخو و میلیتاریست ترکی٬ ساختار سست و ناتوان احزاب چپ و تفکر سوسیالیستی٬ جریان اسلامی نوپا و صدمه دیده نجم الدین اربکان و دیگر جنبش های سیاسی٬ همگی در آخرین سالیان سده بیستم در ترکیه به بن بست رسیدند و در چنین فضایی بود که گروه قابل توجهی از شاگردان توانمند اربکان همچون عبدالله گل٬ بلنت آرنچ٬ رجب طیب اردوغان٬ نوعمان کورتولموش٬ حیاتی یازیجی٬ عبداللطیف شنر و چندین سیاست مدار دیگر٬ در برابر گروه سنت گرای حزب فضیلت قد علم کرده و پس از آن که در زمینه به قدرت رساندن عبدالله گل در حزب فضیلت به نتیجه دست نیافتند٬ راه خود را از آنان جدا کرده و حزب عدالت و توسعه را تاسیس کردند.

شرایط ترکیه در دوران ظهور آکپارتی

این حزب در همان آغاز راه٬ به خوبی می دانست که با چه تهدیدات و موانعی روبرو است. تهدیدات و موانع ریشه داری که شاید مهم ترین آنها از این قرار بود:

اقتدار بی چون و چرای ژنرال ها و فرماندهان ارتش که در تمام حوزه ها توان مداخله و اعمال نظر داشتند.

ساختار دهشتناک قوه قضائیه که اغلب دادستان ها و قضات آن٬ تابع دیدگاه های کمالیستی و ملی گرایانه تند و ضداسلامی بوده و غالباً به خواسته ژنرال ها و چهره های دولت پنهان عمل می کردند.

ساختار اجرایی فشل و به هم ریخته نظام اداری و اجرایی و مستولی شدن فساد مالی و اداری و به کارگیری نیروهای بی کفایت در پست های حساس و ایجاد یک نظام ناکارآمد و ناتوان.

مسائل مالی بزرگ، تورم، بیکاری و بدهکاری مبالغ سنگین به کشورهای خارجی.

سیاست خارجی مبهم و ناتوان و ضعف مفرط در دستگاه دیپلماسی.

نظام رسانه ای یکجانبه گرا و ناتوان.

لاینحل باقی ماندن معضل کردها و تهدیدات و حملات گاه و بیگاه این گروه به شهرها و روستاهای ترکیه.

گرفتار شدن ترکیه در مسائل روزمره٬ برنامه ریزی های کوتاه مدت فاقد ضمانت تحقق و اجرا و نداشتن اسناد بالادستی و استراتژی های روشن برای توسعه.

این ها تنها بخشی از مسائل بزرگی بود که ترکیه را گرفتار کرده و در تمام حوزه ها این کشور را به سوی بن بست و تنگنا سوق داده بود.

ویژگی های مثبت آکپارتی در ایستگاه نخست

حزب عدالت و توسعه در شرایط دشواری کشور را تحویل گرفت و با صدها کارگزار توانمند و مستعد٬ قدم در راه نهاد. سران٬ کادرهای عالی رتبه٬ مسئولین میانی و کارگزاران رده پایین تر این حزب٬ از همان آغاز مسیر٬ در چند ویژگی و هدف گذاری٬ با هم اشتراک نظر و اشتراک عمل داشتند:

1.تکیه بر توان حزبی و گروهی و اعتماد به نفس در مواجهه با مسائل کوچک و بزرگ. 2.پاکدستی و پرهیز از فساد مالی٬ رشوه٬ تجمل گرایی و تبذیر. 3.پایبندی به اخلاق و مرام حزبی و سازمانی و برای درس دریافت از شکست های پیشین اسلام گرایان و تلاش برای بازگرداندن محافظه کاران به متن جامعه و ساختار سیاسی و مالی کشور. 4.خدمت به فقرا و محرومین و بها دادن به خواسته ها و مطالبات آنان. 5.بها دادن به مشورت و همفکری به عنوان یک اصل حیاتی و پرهیز از قربانی کردن مصالح و اعتبار حزب به پای فرد٬ خانواده و گروه های رانت محور.

تلاش های گل٬ اردوغان و دیگر رفقایشان نتیجه داد و ترکیه در دوران اقتدار حزب عدالت و توسعه٬ پیش از هر چیز در این حوزه ها رشد کرد: 1.توسعه مالی و خدمت گذاری و تلاش برای معرفی الگوی جدیدی از دولت کارآمد. 2.اجرای پروژه های عمرانی سنگین در مدت زمان کوتاه و مشروط به پرهیز از فساد و تبذیر. 3.پویایی در سیاست خارجی و دیپلماسی و به کارگیری قدرت نرم. 4.بها دادن به آزادی بیان و پویایی نظام رسانه ای ترکیه. 5.تربیت کادرها و مدیران توانمند برای توسعه خدمات و افزایش قدرت حزب در تمام مناطق کشور. 6.مواجهه با اندیشه های تند ملی گرایانه و نژادپرستانه و توجه به گفتمان شهروندی همسان.

تغییرات منفی نمایان شد

در چند سال اخیر٬ در ترکیه خیلی چیزها عوض شده و حالا حزب عدالت و توسعه نیز٬ دیگر همان حزب پویا و قدرتمندی نیست که با دنیایی از آمال و اهداف متعالی و کادرهای توانمند و ایثارگر به میدان آمده بود.

حزب عدالت و توسعه به گواه بسیاری از موسسین این حزب از اهداف و آمال اولیه و منش سیاسی آغازین خود دور شده و حالا در چارچوب همان شرایط و گفتمانی قرار گرفته که پیش تر با آن مبارزه می کرد.

در وصف ویژگی های دوران نوین آکپارتی باید به ذکر مسائل و عواملی بپردازیم که این حزب را اندک اندک به یک حزب خسته و فرسوده تبدیل می کند:

همچنان که عبدالله گل رئیس جمهور سابق ترکیه نیز چند روز پیش اعلام کرد٬ تبدیل شدن محافظه کاران اسلام گرای آکپارتی به ملی گرایان نسل جدید ترکیه٬ اتفاق عجیبی است که روی داده و موجب آن شده که به عوان مثال٬ اردوغان و باغچلی با وجود تمام تفاوت های مبنایی و فکری٬ در یک چارچوب جای بگیرند.

آکپارتی٬ حالا از یک حزب قدرتمند خدمت گذار٬ تبدیل به حزبی شده که در آن٬ خانواده های مقتدر و متنفذ٬ به گروه های رانت خوار جدیدی تبدیل شده اند که روز به روز ثروتمندتر می شوند.

با آن که آکپارتی در آغاز راه٬ معتقد به صرفه جویی و پاکدستی بود٬ اما حالا اسراف٬ ریخت و پاش و سوءاستفاده های مالی کوچک و بزرگ و اشرافی گری و تجمل پرستی٬ در زندگی و رفتار بسیاری از کادرها و سران و مدیران این حزب قابل مشاهده است و چنین چیزی نقدها گسترده مردمی را به دنبال آورده است.

با آن که آکپارتی در آغاز مسیر٬ بارها از عدم استقلال دستگاه قضا گلایه کرده و کم مانده بود که خودش هم قربانی تصمیمات میلیتاریستی برخی قضات شده و تعطیل شود٬ حالا این حزب هم تبدیل به جریان قدرتمندی شده که استقلال قوه قضائیه را برنمی تابد و از این منظر٬ شایان انتقاد است.

در پایان باید گفت: با وجود تمام نقدهای که در مورد حزب عدالت و توسعه بیان شد و با وجود تغییرات منفی جدیدی که در این حزب روی داده٬ هنوز هم مجال و فرصت ترمیم و اصلاح وجود دارد و این حزب با وجود همه خطاها و مسائلی که دارد٬ همچنان از بیشترین شانس و مجال برای اداره ترکیه برخوردار است و اگر اراده ای جدی برای اصلاح مسائل موجود به نمایش گذاشته شود٬ باز هم خواهد توانست به عنوان اصلی ترین و قدرتمندترین جریان سیاسی ترکیه باقی بماند.

محمد علی دستمالی کارشناس مسائل سیاسی ترکیه